چرخه عمر محصول چیست؟ نحوه محاسبه + مراحل آن

چرخه عمر محصول یکی از مفاهیم اساسی در علم مدیریت و بازاریابی است که مسیر پیشرفت یک محصول، از ایده پردازی و معرفی به بازار تا خروج آن از بازار را نشان می دهد. این مفهوم به کسب و کارها و تولیدکنندگان کمک می کند تا برنامه ریزی های استراتژیک داشته باشند و استراتژی های مناسبی را برای معرفی، توسعه و حفظ رشد محصول خود انتخاب کنند.

اما برای اینکه بهتر بدانید چرخه عمر محصول چیست و شامل چه مراحلی می شود، تا انتهای این مطلب از وب سایت امیر موحد همراه باشید.

چرخه عمر محصول چیست؟ 

چرخه عمر محصول، یک چارچوب تحلیلی نشان دهنده چهار مرحله اصلی یک محصول، از زمان ورود به بازار تا حذف از چرخه اقتصادی است. مفهوم چرخه عمر محصول بیان می کند که هیچ محصولی نمی تواند برای همیشه در بازار موفق باشد.

حتی موفق ترین محصولات نیز در نهایت به نقطه ای می رسند که تقاضا برای آنها کاهش می یابد و جای خود را به محصولات جدیدتر و پیشرفته تر می دهند؛ بنابراین، شناخت دقیق این چرخه به کسب و کارها کمک می کند تا استراتژی های بهینه ای را برای هر مرحله از عمر محصول خود تدوین کنند.

اهمیت چرخه عمر محصول

شناخت چرخه عمر محصول برای تصمیم گیری های بازاریابی و مدیریت کسب و کار بسیار حیاتی است. این مفهوم به شما اجازه می دهد تا بهتر بدانید که چگونه باید بودجه بندی کنید، چه نوع تبلیغاتی انجام دهید، چه زمانی محصول را توسعه داده یا حتی آن را کنار بگذارید. به عنوان مثال، اگر یک محصول در مرحله افول قرار دارد، سرمایه گذاری زیاد روی تبلیغات شاید بیهوده باشد، اما در مرحله معرفی و رشد، تبلیغات نقشی اساسی در موفقیت خواهد داشت.

از طرف دیگر، درک این چرخه به شناسایی زمان مناسب برای نوآوری، توسعه یا عرضه محصولات جایگزین کمک می کند. همچنین، کسب و کارها می توانند از این اطلاعات برای پیش بینی روند کاهش درآمد و جلوگیری از زیان های مالی استفاده کنند.

مراحل چرخه عمر محصول چیست؟ 

چرخه عمر محصول شامل چهار مرحله اصلی است. هر یک از این مراحل دارای ویژگی ها و استراتژی های خاصی است که می توان با بهره گیری از آنها به موفقیت محصول در هر مرحله کمک کرد:

مرحله معرفی(Introduction) 

در این مرحله، محصول وارد بازار شده و تلاش ها برای ایجاد آگاهی مشتریان شروع می شود. مصرف کنندگان هنوز با محصول آشنا نیستند؛ بنابراین فروش پایین است. هزینه های بازاریابی و تبلیغات در این مرحله بسیار بالا بوده و شرکت ها روی معرفی ویژگی های منحصر به فرد محصول و ایجاد تقاضای اولیه تمرکز می کنند. ریسک موفقیت یا شکست محصول در بازار بالاست. استراتژی ‌های بازاریابی این مرحله به شرح زیر خواهد بود:

• استفاده گسترده از تبلیغات، روابط عمومی و کمپین های بازاریابی.
• هدف گذاری بر مشتریان اولیه و ساخت وفاداری میان آنها.
• قیمت گذاری نفوذی یا قیمت گذاری گزاف بسته به استراتژی کلی شرکت.
• تمرکز بر برنامه های ترویجی برای ایجاد آگاهی و جذب مشتریان اولیه.
• گسترش کانال های توزیع برای دسترسی آسان تر به محصول.

مرحله رشد(Growth)

در مرحله رشد، فروش محصول افزایش پیدا کرده و بازار شروع به پذیرش محصول می کند. سوددهی آغاز می شود و هزینه های تولید به دلیل افزایش حجم تولید کاهش می یابد. رقبا وارد بازار شده و محصولات مشابه یا جایگزین عرضه می کنند. شرکت ها باید از رشد سریع استفاده کرده و جایگاه محصول را تثبیت نمایند. تأکید بر توسعه بازار و دسترسی به جمعیت بیشتری از مشتریان قرار می گیرد. اما استراتژی های این مرحله از چرخه عمر محصول چیست؟ استراتژی های بازاریابی مرحله رشد شامل موارد زیر است:

• افزایش فعالیت های تبلیغاتی برای تثبیت جایگاه محصول.
• تولید انبوه و کاهش قیمت برای جذب بیشتر مشتریان.
• ورود به بازارهای جدید (جغرافیایی یا دسته های جدید مشتریان).
• افزودن ویژگی های جدید یا بهبود محصول برای حفظ رقابت پذیری.
• تقویت ارتباطات برند و ایجاد برنامه های بلندمدت وفاداری مشتریان.

مرحله بلوغ(Maturity)

مرحله بلوغ زمانی است که فروش محصول به اوج خود می رسد و رشد بسیار کند یا متوقف می شود. بازار به اشباع نزدیک شده و رقابت بین شرکت ها برای حفظ سهم بازار شدید شده است. هزینه های بازاریابی برای ایجاد تفاوت و حفظ مشتریان فعلی بالا می رود. حاشیه سود کاهش می یابد، زیرا شرکت ها مجبور به کاهش قیمت برای مقابله با رقبا می شوند. حفظ وفاداری مشتریان و ارائه ارزش جدید به محصول اهمیت حیاتی دارد. استراتژی‌ های بازاریابی مرحله بلوغ شامل موارد زیر است:

• ارائه نسخه ‌های ارتقاء‌ یافته یا تنوع ‌بخشی محصول برای حفظ جذابیت.
• ارائه تخفیفات و خدمات ویژه برای نگه ‌داشتن مشتریان فعلی.
• بهینه‌ سازی هزینه ‌ها و تقویت کانال ‌های توزیع.
• تمرکز بیشتر بر برنامه های وفاداری مشتری و خدمات پس از فروش.
• تقویت کمپین های بازاریابی برای جذب مشتریان رقبا یا حفظ سهم بازار.

مرحله افول(Decline)

مرحله افول زمانی اتفاق می افتد که تقاضای محصول به شدت کاهش می یابد و فروش رو به نزول می رود. ممکن است محصول توسط تکنولوژی های جدید، تغییر سلیقه مشتریان یا ورود محصولات جایگزین منسوخ شود. بسیاری از رقبا از بازار خارج شده و شرکت ها روی مدیریت هزینه ها تمرکز می کنند. در این مرحله، تصمیم گیری برای ادامه تولید یا پایان آن اهمیت کلیدی دارد. استراتژی های بازاریابی این مرحله شامل موارد زیر است:

• کاهش هزینه ها برای حفظ حداقل سودآوری.
• ارائه تخفیفات و تبلیغات گسترده برای فروش موجودی انبار.
• خروج تدریجی از بازار و انتقال منابع به محصولات یا خدمات جدید.
• تمرکز روی بازارهای خاص و بخش های کوچک که هنوز به محصول علاقه مند هستند.
• تجدید نظر در کاربردهای محصول یا تلاش برای استفاده از آن به شکل متفاوت.

نحوه محاسبه چرخه عمر محصول

حال که با مراحل مختلف چرخه عمر آشنا شدید، بهتر است بدانید نحوه محاسبه چرخه عمر محصول چیست؟ برای محاسبه چرخه عمر محصول، ابتدا باید داده های فروش، سودآوری، رفتار مشتریان و وضعیت رقابت در بازار جمع آوری شود. این داده ها به شناخت میزان فروش محصول در طول زمان و تغییرات مربوط به سود و هزینه کمک می کنند.

سپس می توان با تحلیل روندهای فروش، سودآوری، سهم بازار و بررسی رفتار مشتریان، مراحل مختلف چرخه عمر محصول شامل معرفی، رشد، بلوغ و افول را شناسایی کرد. به طور معمول، نمودار چرخه عمر محصول به شکل یک منحنی زنگوله ای یا S شکل ترسیم می شود، که هر بخش نمودار نمایانگر یکی از مراحل است.

بر اساس مراحل چرخه عمر محصول، می توانید میانگین مدت زمان حضور محصول در هر مرحله را با تحلیل داده های فروش و عملکرد محاسبه کنید. این مدت زمان به شما کمک می کند تا استراتژی های مناسب برای بازاریابی، قیمت گذاری و توسعه محصول در هر مرحله تعیین نمایید. با اجرای این استراتژی ها، نظارت مستمر و تطبیق آنها با تغییرات بازار و نیازهای مشتریان برای حفظ موفقیت محصول ضروری است.

چند مثال برای چرخه عمر محصول

چرخه عمر محصول یک مفهوم جهانی است که در بسیاری از صنایع و محصولات به کار می رود. در ادامه برای اینکه بیشتر با این مفهوم آشنا شده و بدانید چرخه عمر محصول چیست، به معرفی چند مثال واقعی برای چرخه عمر محصول در حوزه های مختلف می پردازیم:

گوشی های هوشمند (مثل آیفون)

آیفون اپل یکی از نمونه های کلاسیک چرخه عمر محصول در صنعت فناوری است:

• معرفی: هر سال اپل نسخه جدید آیفون را معرفی می کند که با تبلیغات گسترده همراه است. فروش اولیه محدود است تا تقاضا بالا برود.
• رشد: پس از عرضه، فروش آیفون به سرعت افزایش یافته و مشتریان اولیه و پذیرندگان سریع وارد بازار می شوند.
• بلوغ: فروش آیفون در این مرحله به اوج می رسد و بیشتر کاربران اصلی آن محصول را خریداری کرده اند؛ رقابت با دیگر برندها (مثل سامسونگ) در این مرحله بیشتر می شود.
• افول: مدل های قدیمی آیفون به دلیل ورود نسخه های جدیدتر و پیشرفته تر به تدریج از بازار حذف می شوند.

سی دی های موسیقی

سی دی های موسیقی شاهد یک چرخه عمر واضح بوده اند:

• معرفی: سی دی ها به عنوان یک فناوری نوآورانه در دهه 1980 معرفی شده و جایگزین نوارهای کاست شدند.
• رشد: در دهه 1990، سی دی ها به سرعت فروش بالایی پیدا کردند، زیرا کیفیت صدا بهتر و کارایی بیشتری نسبت به کاست ها داشتند.
• بلوغ: بازار سی دی ها در اواخر دهه 1990 و اوایل 2000 به اوج خود رسید. تقریباً هر هنرمند موسیقی آثار خود را بر روی سی دی عرضه می کرد.
• افول: در دهه 2010، با ظهور پلتفرم های دیجیتال مانند اسپاتیفای و اپل موزیک، فروش سی دی به شدت کاهش یافت و اکنون به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

سخن پایانی

ما در این مطلب از مجموعه مقالات بیزینس کوچینگ به طور کامل به این مفهوم پرداختیم که چرخه عمر محصول چیست و چه مراحلی دارد. چرخه عمر محصول یک ابزار قدرتمند برای تجزیه و تحلیل و مدیریت محصولات در طول زمان است. با درک مراحل مختلف این چرخه و بکارگیری استراتژی های مناسب در هر مرحله، شرکت ها می توانند به طور موثرتری منابع خود را اختصاص دهند، عملکرد بازاریابی را بهبود بخشند و در نتیجه، سودآوری بیشتری داشته باشند.