بوم مدل کسب و کار چیست؟ ( + انواع بوم کسب و کارهای مختلف )
طراحی و اجرای یک مدل کسب و کار موثر از اهمیت بالایی برخوردار است. بوم مدل کسب و کار به عنوان یک ابزار بصری و کارآمد، به کارآفرینان و مدیران کمک می کند تا اجزای کلیدی کسب و کار خود را شناسایی و تحلیل کنند.
این مدل نه تنها به شفافیت در عملکرد سازمان کمک می کند، بلکه امکان نوآوری و بهبود مستمر را نیز فراهم می آورد. اگر می خواهید بیشتر با این ابزار کلیدی آشنا شده و بدانید اهمیت و کاربردهای بوم مدل کسب و کار چیست، با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت امیر موحد – هوش مالی و ذهنیت فروش همراه باشید.
بوم مدل کسب و کار چیست؟
بوم مدل کسب و کار(Business Model Canvas) ابزاری استراتژیک و کاربردی است که به کسب‌وکارها کمک می کند تا مدل های کسب و کار خود را به صورت بصری و ساده طراحی، توضیح و تجزیه و تحلیل کنند.
این ابزار برای اولین بار توسط الکساندر استروالدر و ایو پیگنیور در کتاب «مدل کسب و کار: راهنمای بصری» معرفی شد و از آن زمان به عنوان یک روش مؤثر در مدیریت و برنامه ریزی کسب‌وکار به کار گرفته شده است. بوم مدل کسب و کار، به عنوان یک نقشه بصری، عناصر کلیدی هر کسب‌وکار را در نه بخش مجزا و متصل به هم قرار می دهد.
اهمیت بوم مدل کسب و کار
استفاده از بوم مدل کسب و کار به عنوان یک ابزار بصری، به کارآفرینان و مدیران در موارد زیر کمک می کند:
- به راحتی درک بهتری از مدل کسب و کار خود داشته باشند.
- نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند.
- فرصت های جدید را بررسی کنند.
- بهبودهای لازم را در فرایندها و فعالیت های کلیدی خود اعمال نمایند.
- دیدگاه کلی از بازار و رقبا داشته باشند.
بوم مدل کسب و کار به ویژه برای استارتاپ ها و کسب وکارهای نوپا مؤثر است، زیرا این کسب وکارها معمولاً نیاز به انعطاف پذیری و تغییر سریع دارند و این ابزار به آنها کمک می کند تا بازخوردهای سریع تری از مشتریان دریافت کرده و بر اساس آن تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.
اجزای بوم مدل کسب و کار چیست؟
بوم مدل کسب و کار شامل نه بخش اصلی است که هر کدام به یک جنبه کلیدی از کسب‌وکار اشاره دارند:
- بخش مشتری: به بیان دقیق، این بخش نمایانگر گروه هایی از مشتریانی است که کسب و کار قصد دارد به آنها خدمات یا محصول ارائه دهد. در اینجا، شناسایی و تحلیل نیازها و خواسته های مشتریان بسیار اهمیت دارد.
- پیشنهاد ارزش: این بخش به توصیف ارزش هایی که کسب و کار به مشتریانش ارائه می دهد، می پردازد. پیشنهاد ارزش می تواند شامل کیفیت، قیمت، طرح نوآورانه و یا هر مزیت دیگری باشد که می تواند توجه مشتریان را جلب کند.
- کانال ها: این بخش به روش های توزیع و ارتباط کسب و کار با مشتریان اشاره دارد. کانال ها می توانند به صورت آنلاین یا آفلاین باشند و شامل وب سایت ها، فروشگاه های فیزیکی و شبکه های اجتماعی شوند.
- رابطه با مشتریان: این بخش به نوع رابطه ای که کسب و کار با مشتریان خود برقرار می کند، می پردازد. این روابط می توانند شخصی، خودکار، یا از طریق خدمات پس از فروش باشند.
- جریان های درآمد: این قسمت به منابع مالی و نحوه کسب درآمد کسب و کار اختصاص دارد. کسب و کارها معمولاً از فروش محصولات، خدمات، عضویت، اجاره و سایر منابع درآمدزایی فعالیت می کنند.
- منابع کلیدی: به دارایی ها و منابعی که برای ارائه پیشنهاد ارزش و اجرای مدل کسب و کار ضروری هستند، اشاره دارد. این منابع می توانند فیزیکی، انسانی، مالی یا اطلاعاتی باشند.
- فعالیت های کلیدی: این بخش به فعالیت های اصلی که برای راه اندازی و مدیریت کسب و کار ضروری هستند، می پردازد. این فعالیت ها معمولاً شامل تولید، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش می شوند.
- شرکای کلیدی: این بخش شامل شرکایی است که به کسب و کار در تحقق اهداف خود کمک می کنند. این شرکا می توانند تامین کنندگان، توزیع کنندگان، شرکای تجاری و یا هر نوع همکاری دیگری باشند که به بهبود عملکرد و رشد کسب و کار کمک می نمایند.
- ساختار هزینه: این بخش مشخص می کند که کسب و کار با چه هزینه هایی مواجه است. هزینه ها به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم می شوند و شناسایی آنها در بهینه سازی هزینه ها موثر خواهد بود.
انواع بوم مدل کسب و کار
حال که دانستیم بوم مدل کسب و کار چیست و از چه اجزایی تشکیل شده، به معرفی مهم ترین انواع آن می پردازیم. بوم مدل کسب و کار به خودی خود می تواند به انواع مختلفی ازجمله موارد زیر تقسیم شود:
کسب و کار تفکیکی(Unbundling Business Models)
مدل کسب و کار تفکیکی به فرایند تقسیم یک مدل کسب و کار به اجزای مستقل و اختصاصی اطلاق می شود. در این مدل، شرکتی می تواند خدمات یا محصولات مختلفی را که معمولاً در یک کسب و کار واحد ارائه می شوند، به دو یا چند کسب و کار جداگانه تقسیم کند. این تقسیم بندی می تواند به بهبود تمرکز، کارایی و تخصص کمک نماید.
به عنوان مثال، شرکت هایی مانند Airbnb ابتدا به عنوان یک پلتفرم تامین مسکن شناخته می شدند، اما به تدریج بخش های مختلفی مانند خدمات مربوط به تجربه سفر، رستوران ها و گردشگران را ایجاد کردند. این شرکت با تفکیک این خدمات توانست نیازهای مختلف مشتریان خود را بهتر پاسخ داده و در نتیجه بازاریابی مؤثرتری انجام دهد.
کسب و کار دنباله دار(The Long Tail Business Model)
مدل کسب و کار دنباله دار بر پایه ایجاد و عرضه محصولات یا خدمات با تقاضای محدود تکیه دارد که در مجموع می توانند به درآمد معناداری منتهی شوند. این مدل بر این اصل تاکید می کند که در دنیای دیجیتال، فروش یک مجموعه گسترده از محصولات با تقاضای کم می تواند به اندازه فروش محصولات پرفروش، موفق باشد.
شرکت Amazon به عنوان یک نمونه بارز نشان می دهد هدف این نوع بوم مدل کسب و کار چیست. این وب سایت به قدری گسترده است که محصولات کمیاب نیز در دسترس مشتریان قرار می دهند.
کسب و کار پلتفرم های چندوجهی(Multi-Sided Platforms)
مدل کسب و کار پلتفرم های چندوجهی به سیستم هایی تعلق دارد که دو یا چند گروه مختلف از کاربران را به یکدیگر متصل می کند. این مدل معمولاً شامل یک واسط (پلتفرم) است که به انواع مختلفی از خدمات یا محصولات دسترسی داده و از این طریق ارتباطات و تعاملات را تسهیل می نماید.
پلتفرم اسنپ یک نمونه عالی از مدل پلتفرم های چندوجهی است. این پلتفرم رانندگان و مسافران را به هم متصل کرده و هر گروه از مزایای خاص خود بهره مند می شود.
کسب و کار رایگان(Free as a Business Model)
مدل کسب و کار رایگان به استراتژی هایی اشاره دارد که در آن محصول یا خدماتی به صورت رایگان به مشتریان ارائه می شود، در حالی که شرکت از منابع مالی دیگری مانند تبلیغات یا حق اشتراک برای تامین هزینه ها استفاده می کند. اما هدف از این بوم مدل کسب و کار چیست؟ هدف این است که با جذب انبوهی از کاربران، در نهایت درصدی از آنها تبدیل به مشتریان درآمدزا شوند.
Spotify و YouTube از این مدل استفاده می کنند. این پلتفرم ها خدمات پایه ای خود را به صورت رایگان ارائه می دهند، اما با محدودیت های خاصی مانند تبلیغات و در صورت نیاز به تجربه بدون تبلیغ، از کاربران هزینه دریافت می نمایند.
کسب و کار باز(Open Business Model)
مدل کسب و کار باز به فلسفه ای اشاره دارد که در آن شرکت ها به جای ایجاد همه چیز داخلی، از ورودی ها و منابع خارجی بهره می برند. این نوع کسب و کارها معمولاً با همکاری با دیگر شرکت ها، استارتاپ ها و حتی مشتریان، نوآوری های جدیدی را به ارمغان می آورند.
شرکت هایی مانند Procter & Gamble از مدل کسب و کار باز استفاده می کنند. این شرکت با همکاری با محققان و نوآوران خارج از سازمان، ایده ها و محصولات جدیدی را توسعه می دهد.
سخن پایانی
ما در این مطلب از مجموعه مقالات بیزینس کوچینگ دریافتیم که بوم مدل کسب و کار چیست و چه انواعی دارد. بوم مدل کسب و کار یکی از ابزارهای بسیار مفید و کارآمد برای کارآفرینان و مدیران کسب و کار است. این ابزار نه تنها به شفاف سازی ساختار و عملکرد کسب و کار کمک می کند، بلکه به آنها امکان می دهد تا در دنیای پیچیده و متغیر کسب و کار امروزی برنامه ریزی و تصمیم گیری کنند.
این نکته را می توان بیان کرد که بوم مدل کسب و کار به اندازه ای که در مراحل اولیه راه اندازی کسب و کار مفید است، در مراحل تحولی و توسعه کسب و کار نیز می تواند به کار آید. تجزیه و تحلیل مداوم بوم مدل کسب و کار و به روزرسانی آن با توجه به تغییرات بازار و نیازهای مشتریان، نه تنها کلید موفقیت کسب و کارها است، بلکه می تواند به ایجاد نوآوری های جدید و تسهیل در فرآیند تصمیم گیری کمک کند.
